Donderdag is het Hemelvaart, het feest tussen Pasen en Pinksteren, dat voor mij, vanuit mijn betrokkenheid op het thema leiderschap, altijd een speciale betekenis heeft. Jezus - de vertegenwoordiger van het beste wat we in ons dragen – is met Pasen gekruisigd en weer opgestaan. Hij verblijft in zijn meest vergeestelijkte vorm nog enige tijd met zijn leerlingen en vaart uiteindelijk dan toch ten hemel. Meegenomen door een wolk lost hij op in de leegte. Zijn leerlingen kijken verslagen toe en blijven maar omhoog staren. Wederopstanding of niet, nu zijn ze hun leider toch echt kwijt. Een voorbijganger ziet ze staan en spreekt ze aan: “wat staren jullie toch naar de hemel?”. Beschaamd richten ze hun aandacht weer op elkaar en op wat hen hier op aarde te doen staat.
Nu kan het Pinksteren worden, het moment dat de geest door iedereen heen begint te spreken, vrij rond kan gaan en door iedereen verstaan wordt. Of anders gezegd, in mijn taal: door Hemelvaart kan de groep van leerlingen van een kudde met een enkele herder transformeren naar een bezielde, zelfsturende kring, die geen vaststaande leider, geen vaste hiërarchie meer nodig heeft. Een kring van autonome, volwassen individuen die werkt vanuit een leeg midden, waarin ieders leiderschap ertoe doet. Ruim 2000 geleden, maar hoe actueel is dit verhaal nog steeds? Hoe krachtig sprekend, juist in deze tijd, waarin steeds meer mensen in hun eigen leiderschap aangesproken wensen te worden, en af willen van al die oude, verstokte hiërarchische structuren waarin alles door een elite aan de top besloten wordt?
Geen gesneden beelden maken
Het is het meest Boeddhistische feest uit de Christelijke traditie. Tegelijkertijd sluit het aan op de Joodse geboden, met name het gebod om geen gesneden beelden te maken van het goddelijke. Geen gesneden beelden, dus ook niet van een leider waar je jezelf aan kan onderwerpen, die het allemaal weet en in wiens aanwezigheid je niets anders hoeft te doen dan te volgen. De uiteindelijke werkelijkheid is de leegte, waarin niemand de waarheid in bezit heeft en dus ieders visie ertoe doet. Wie ‘zelfsturend’ wil worden, in de goede zin van het woord - met andere woorden: wie mee wil sturen aan zijn eigen bestaan, aan zijn collega’s, aan zijn organisatie - zal zijn beelden over en afhankelijkheid van leiding van buitenaf moeten loslaten.
Erkennen van je afhankelijkheid
Dat begint er mee die afhankelijkheid te erkennen, te zien dat we die allemaal met ons meedragen, hoe onafhankelijk en autonoom we ook denken te zijn. Te zien dat onze tegenafhankelijkheid, het ons blind verzetten tegen iedere leiding van buitenaf, nog steeds afhankelijkheid is. Te erkennen dat wij allemaal in afhankelijkheid groot geworden zijn, met ouders, leraren en andere autoriteiten die toen we nog klein waren ons ook echt moesten leiden, omdat we dat zelf niet konden. En dat we de beelden die we daarin opgedaan hebben over hoe leiders zijn of moeten zijn nog steeds met ons meedragen en neigen te projecteren op de realiteit van het hier en nu. Aan ons deze beelden los te laten.
Een opdracht aan ons allemaal
Hemelvaart is de essentie van iedere werkelijke democratie, het wordt opnieuw uitgevonden in de beweging van het burgerberaad (lees het geweldige, onlangs uitgekomen pamflet van Eva Rovers ‘Nu is aan het aan ons’), het wordt gepraktiseerd in talloze burgerinitiatieven en in een iedere dag groeiend aantal organisaties. Het is onze hoop in deze nog steeds bange dagen, waarin één charismatische gek een heel volk gegijzeld kan houden en een oorlog kan voeren tegen een ander volk. En het is een levenslange opdracht aan ons allemaal om het te laten gebeuren, onze beelden over leiders en onze afhankelijkheid van die leiders keer op keer ten hemel te laten varen.
Een goede, zichzelf sturende Hemelvaartsdag voor jou!
2 reacties