In de crisis die we met elkaar aan het beleven zijn is het mij als leidinggevende in ons eigen geheel en als begeleider van eindverantwoordelijke collega’s in andere organisaties heel duidelijk geworden dat ‘managen’ en ‘leiden’ volkomen andere grootheden zijn. Ook ben ik mij meer dan ooit eerder bewust geworden van het feit dat een crisis meer om goede leiders vraagt dan om goede managers.
Onder controle
Een goede manager brengt de zaken onder controle, organiseert alles weg wat onzekerheid of onduidelijkheid kan geven, zorgt voor een heldere structuur en goede afspraken. Het is bij uitstek iemand met een grote regelcapaciteit en een sterk ontwikkeld organisatietalent. Ordelijk en precies lost hij zijn zaakjes op en zet hij zijn dirigerende vermogens in voor het grotere geheel. Voor jou als medewerker kan zo iemand wellicht soms te dwingend en te veeleisend zijn, je kunt je door hen in je autonomie en creativiteit beperkt voelen, maar je hebt er doorgaans ook veel profijt van, zeker als de manager in kwestie zijn organisatievermogens combineert met zorgzaamheid en menselijkheid.
Maar wat als de controle wegvalt?
Als er echter geen controle meer is uit te oefenen omdat de situatie volkomen ongewis en onzeker is, zoals in de afgelopen periode, heb je als medewerker iets anders nodig. Zeker als je op jezelf teruggeworpen van huis uit moet werken, waar wellicht ook nog een paar kinderen beziggehouden moeten worden. In zo’n situatie heb je behoefte aan iemand die er niet zozeer op gericht is alles onder controle te brengen, maar je juist helpt die controle los te laten en de situatie te accepteren en te doorgronden. Iemand die je helpt de situatie te beantwoorden op een manier die creatief en flexibel is, die jou past en die je op elk moment ook weer aan kan passen. Iemand die je helpt je over te geven aan de ongewisheid van het moment en je aanspreekt op je eigen kracht, improvisatie-vermogen en wijsheid. Die daar zelf ook voorbeeldig in is en je voordoet hoe je te midden van de turbulentie en het verlies aan controle je rust kunt bewaren en stapje voor stapje je weg kunt vinden.
Op de tast samen de weg vinden
In een crisis komt het immers aan op het leiderschap van iedereen. Niemand alleen weet precies wat te doen, ook niet die zogenaamd alwetende persoon daarboven aan de piramide. Het zicht en de talenten van iedereen zijn nodig, alleen samen kom je verder. Leidinggeven is in zo’n situatie bovenal het vermogen het niet zelf trachten op te lossen, maar juist het leiderschap van iedereen aan te spreken. Dit door een perspectief te bieden wat inspireert en verbindt, en ieder aanzet het beste van zichzelf te geven. Geen vastomlijnd beeld doel in de toekomst waar prestatie indicatoren van afgeleid kunnen worden, maar een intuïtief besef van wat er wezenlijk aan de hand is en welke groeipotentie er in de situatie verborgen ligt. Een bezielde en daardoor bezielende visie op wat er mogelijk is, welke kansen juist zo’n crisisperiode te bieden hebben, zowel voor jou persoonlijk als voor de organisatie als geheel. Een visie waar je als vanzelf en vanuit je zelf tot prestaties door wordt geïnspireerd en je niet gedwongen hoeft te worden doelen te realiseren die niet de jouwe zijn en waarvan je je oprecht afvraagt of ze wel de juiste zijn.
Niet alleen in crisistijd
Het vermogen het vervolgens ook te organiseren en te managen is natuurlijk niet onbelangrijk, maar zou ten dienste moeten staan van dat leiderschap, komt daar achteraan en is in veel gevallen geheel of gedeeltelijk ook zelfsturend te beleggen bij de medewerkers zelf. Dat is idealiter niet alleen zo in tijden van crisis, maar ook in minder turbulente tijden. Leiderschap is wat een organisatie en haar medewerkers doet groeien en ontwikkelen, en goede organisaties zijn daar voortdurend op gericht. Dit niet enkel vanuit de nood die daartoe dwingt, maar vanuit het aanstekelijke, intrinsieke, zichzelf vervullende plezier dat het geeft om ontwikkelend te zijn. Met managen alleen kan je hooguit bestendigen en beheren, maar organiseer je uiteindelijk de dood in de pot, ook als de zaken goed lijken te gaan en de situatie redelijk stabiel lijkt te zijn.