Het is een wonderlijke, wat ongemakkelijke gewaarwording die mij de afgelopen week steeds vaker bekruipt: de coronacrisis lijkt tot stilstand gebracht, maar ik ben niet echt blij. Sterker nog: ik heb zelfs een beetje heimwee naar de tijd dat het allemaal begon. Heimwee naar een crisis? Hoezo?
atuurlijk, het was schokkend, ontregelend en verdrietig. Al die mensen op de ic’s, zieke collega’s, ouders die eraan overleden of in isolement kwamen, ons eigen bedrijf wat er zo zwaar door werd getroffen. Maar het was ook een bijzondere tijd, op een schaal die ik wel kende uit mijn eigen leven, maar die nu zoveel groter, alles omvattender was. We kwamen met de hele wereld in hetzelfde schuitje terecht, een schuitje waar het op een paradoxale manier ook goed toeven was.
Trots op ons landje
Op velerlei manieren kwam immers het beste van ons naar boven. Ineens braken we uit onze eigen cocons, waren we echt verbonden met elkaar, ervoeren we allemaal hoe broos dit bestaan eigenlijk is, zagen we de schoonheid van elkaar en van de natuur. Ineens gingen we naast elkaar staan, was er binnen een paar weken ondersteuning voor diegenen die het zwaarst getroffen werden, en ontstond er diepe waardering voor de mensen in de ‘vitale beroepen’. In de Tweede Kamer werd er eindelijk eens werkelijk geluisterd naar elkaar, kon de samenleving ook echt mee spreken, werd er openlijk getwijfeld en ruiterlijk teruggekomen op zaken die niet goed ingeschat waren. Er verscheen zelfs tijdelijk een minister in het kabinet uit een oppositiepartij. Ineens kwam er bij onze bestuurders een ongekend dienstbaar leiderschap vrij. Hoe bijzonder! Nog niet eerder in mijn leven ben ik zo trots geweest op ons landje, onze democratie, onze poldercultuur: hier hoor ik bij, hier wil ik alleen maar meer bij horen!
Terug bij af?
Natuurlijk hou je dit niet vast als de grootste bedreigingen afgewend zijn, natuurlijk ben je die oude patronen niet zomaar kwijt. Daar waren we wel op voorbereid. Maar dat het zo snel alweer terug bij af zou zijn had ik niet gedacht en weiger ik vooralsnog ook te geloven. Laat het alsjeblieft een kleine, tijdelijke terugval zijn, maar wat deed het pijn die hele kwestie met Femke Halsema. Haar eigen gedrag zeker ook, maar vooral hoe meedogenloos er op haar ingehakt werd en hoe er dan weer een onderzoek moet komen om alles geparkeerd te krijgen. Wat deed het pijn te zien hoe het stikstofdossier weer opgepakt werd op een manier alsof deze hele crisis er niet geweest was en er gesold werd met een commissie die al bij voorbaat niet serieus genomen werd. En hoe pijnlijk is het dat we wel hutjemutje in vliegtuigen mogen zitten, maar niet in theaters? Hoe snel de commercie, de belangen en het particularisme weer het laatste woord krijgen?
Doorpakken
Vanaf het begin is er door zoveel mensen gezegd: dit is het moment om door te pakken op al die andere crisissen die er zijn, op het gebied van klimaat, biodiversiteit, voedselvoorziening, vluchtelingen, waterbeheer, geestelijke gezondheid, etc. Crisissen waarvan wij maar blijven denken dat het zo’n vaart niet zal lopen, en dat we ze met wat nieuwe technologie wel op kunnen lossen, zonder ook maar enig offer te hoeven brengen. Eén belangrijke oorzaak hebben ze gemeen met elkaar: ons gebrek aan besef dat wij deel zijn van een groter geheel, een weefsel. En dat wij dat weefsel niet ongebreideld kunnen gebruiken en beschadigen, zonder dat dat op ons zelf terugslaat. Niet als straf, maar gewoon als consequentie. Dat we niet door kunnen gaan de wilde natuur aan ons te onderwerpen, op te sluiten en te verhandelen. Dat we ons land (hoezo: ’ons’ land?) niet langer op zo’n schadelijk intensieve manier kunnen gebruiken en verbouwen. Die hele ‘verdinging’, ‘ontheiliging’, of hoe je het ook noemen wilt, dat hele hiërarchische idee van ‘rentmeesterschap’, en van ons als ‘kroon op de schepping’: het loopt op zijn eind. De onderdrukking van ‘black lives’, vrouwen, dieren, de natuur: het gaat niet meer.
Uit vrije wil
Laten we doorpakken nu, natuurlijk even ontspannen ook, maar dichtbij huis blijven. Laat ons het goede voorbeeld geven en de crisissen, groot en klein, in ons eigen leven aanzien en aanpakken. Laat ons de verbinding herstellen met onze eigen natuur en de natuurlijke kringen en gemeenschappen om ons heen. Uit eigen vrije wil, en niet enkel omdat we niet anders kunnen. We weten nu dat wij niet alleen zelf kunnen groeien door zo’n crisis, maar ook dat wij daar als samenleving toe in staat zijn.
PS Kijk terug naar mijn webinar van 5 juni j.l. voor het platform van Haagsebeek, waarin ik terugblik op de crisis en de waarde van het fenomeen crisis, op maatschappelijk, organisatorisch en persoonlijk niveau: https://haagsebeek.nl/webinar/veranderkracht-gevraagd-de-crisis-als-mogelijkheid-tot-transformatie&archive